Các nhà nghiên cứu ở Trường Đại học Cần Thơ đã giúp nâng cao năng suất, chất lượng cá sặc rằn nuôi tại vùng ngọt hóa của tỉnh Cà Mau bằng các biện pháp cải thiện chất lượng giống, áp dụng kỹ thuật nuôi phù hợp và xây dựng mô hình sản xuất hiệu quả.
Cá sặc rằn (hay cá sặc bổi) là một trong những loài cá nước ngọt quen thuộc, được người tiêu dùng ưa chuộng bởi thịt thơm ngon, ít xương và có thể chế biến thành nhiều món, đặc biệt là khô bổi – một đặc sản nổi tiếng của tỉnh Cà Mau. Loài cá này có khả năng thích nghi tốt với cả môi trường nước ngọt và nước lợ, rất phù hợp với điều kiện sinh thái tại địa phương.
Hiện nay, diện tích nuôi cá sặc rằn ở Cà Mau vào khoảng gần 150 ha, tập trung chủ yếu tại hai huyện U Minh và Trần Văn Thời. Cá sặc rằn thương phẩm được tiêu thụ dưới hai hình thức chính là cá tươi sống và cá khô bổi. Người dân thường nuôi theo kinh nghiệm, chủ yếu bằng thức ăn tự nhiên, ít chăm sóc sức khỏe của cá và theo dõi nguồn nước nuôi,… Vì vậy, cá dễ gặp dịch bệnh khi thời tiết thay đổi bất lợi (mưa nắng kéo dài, hạn hán, thiếu nước ngọt,…), năng suất bình quân nuôi chuyên canh chưa cao - khoảng 26,8 tấn/ha/vụ.
Thời gian gần đây, nghề nuôi cá sặc rằn ở Cà Mau gặp không ít khó khăn, như chất lượng con giống giảm, chi phí đầu tư lớn, giá bán không ổn định và chưa có sự liên kết chặt chẽ giữa các khâu sản xuất, cung ứng và tiêu thụ sản phẩm. Trước thực trạng này, Sở KH&CN tỉnh Cà Mau đã triển khai đề tài “Hiện trạng và nghiên cứu biện pháp nâng cao hiệu quả sản xuất cá sặc rằn vùng ngọt hóa tỉnh Cà Mau”, Trường Đại học Cần Thơ là đơn vị thực hiện.
Theo kết quả khảo sát của nhóm thực hiện Đề tài, mỗi năm, các cơ sở sản xuất giống trong tỉnh cung cấp khoảng 50–70 triệu cá bột (giai đoạn ấu trùng cá mới nở ra từ trứng, còn rất nhỏ, chưa phát triển đầy đủ các cơ quan), chỉ đáp ứng khoảng 10% nhu cầu. 90% lượng cá bột dùng trong tỉnh được người nuôi nhập từ các tỉnh khác như Đồng Tháp, Cần Thơ, sau đó đưa vào ương và nuôi thương phẩm.
Trong khi đó, kết quả phân tích di truyền cho thấy đàn cá sặc rằn tự nhiên tại Cà Mau có mức độ đa dạng di truyền cao hơn (trong một quần thể, cá thể có nhiều biến thể gen khác nhau, nghĩa là các cá thể trong quần thể khác nhau rõ về hình thái, sức tăng trưởng, khả năng chống chịu...) so với cá nuôi lâu năm tại Đồng Tháp. Đây là nguồn gen quý giá, cần được bảo tồn và khai thác hợp lý. Nhóm nghiên cứu đã ghép phối giữa cá bố mẹ từ Cà Mau và Đồng Tháp, tạo ra thế hệ cá con có tính đa dạng di truyền cao, khỏe mạnh và thích nghi tốt, tạo tiền đề cho việc sản xuất giống cá chất lượng.
Khô cá sặc là đặc sản nổi tiếng của Cà Mau. Ảnh: CC
Nhóm đã tuyển chọn được 1.000 kg cá sặc rằn hậu bị (cá thể cá bố mẹ có khả năng sinh sản, sức khỏe tốt, không bị bệnh) để chuyển giao cho các hộ dân tại huyện Trần Văn Thời sản xuất giống. Đồng thời, mô hình nuôi chuyên canh được triển khai tại ba hộ dân trong hai vụ nuôi, đạt năng suất cao từ 30 – 44 tấn/ha, cao hơn rõ so với mô hình nuôi truyền thống; khối lượng cá đạt từ 4–6 con/kg, tỷ lệ sống từ 38,5 – 68,9%.
Ngoài ra, mô hình nuôi cá sặc rằn kết hợp trồng lúa (tạo các ô, mương trong ruộng lúa để nuôi cá kết hợp đồng thời với trồng lúa) cũng cho kết quả khả quan. Sau tám tháng nuôi tại ba hộ dân, mô hình đạt năng suất từ 1,5 – 2,7 tấn/ha/vụ, tỷ lệ sống từ 35 – 63%, khối lượng cá từ 5 – 7 con/kg.
Theo nhóm nghiên cứu, ngoài việc áp dụng đúng các quy trình kỹ thuật trong nuôi cá (kiểm soát chất lượng nước nuôi, theo dõi sức khỏe thường xuyên,….), cần sử dụng thức ăn chất lượng cao, đảm bảo đầy đủ dinh dưỡng cho cá theo từng giai đoạn phát triển. Cụ thể, tỷ lệ protein 41%, nhu cầu lipid tối đa là 8,6% trong thức ăn giúp cá phát triển nhanh, khỏe mạnh; mức cho ăn tương đương 92% mức ăn thỏa mãn, giúp tiết kiệm chi phí thức ăn và giảm thiểu tình trạng dư thừa thức ăn, gây ô nhiễm ao nuôi.
Những kết quả bước đầu từ đề tài nghiên cứu không chỉ giúp nâng cao năng suất, chất lượng cá nuôi mà còn mở ra cơ hội phát triển nghề nuôi theo hướng bền vững, mang lại sinh kế ổn định cho người dân địa phương.
Bài đăng KH&PT số 1341 (số 17/2025)
Nguồn: Thạch Thảo - khoahocphothong.vn